Kişisel koruyucu donanımlar(KKD), çalışanların sağlıklı ve güvenli olarak çalışmalarını sağlamak amacıyla, gerek kaynağında kontrol altına alınamayan risklere karşı koruyucu olarak, gerekse mevcut şartları daha iyiye taşımak için bir kişi tarafından giyilmek, takılmak veya elde tutulmak üzere, temel sağlık ve güvenlik gereklerini yerine getirerek tasarlanmış bir teçhizat veya cihazdır.
Kişisel Koruyucu Donanımların İş yerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik 6331 sayılı İş Kanunun 30 uncu maddesi ve 89/656/EEC sayılı Direktif esas alınarak hazırlanmış olup sanayiden sayılan ve İş Kanunu kapsamına giren iş yerlerinde uygulanmaktadır.
Bir veya daha fazla sağlık ve güvenlik tehlikesine karşı koruma sağlamak amacıyla; örneğin yüksekte çalışan bir işçinin dengesini kaybederek düşmesini önlemek için kullandığı emniyet kemeri, inşaatta çalışan bir işçinin üzerine düşen bir parça sonucu başından yaralanmasını engellemek için başına taktığı baret, gürültülü ortamda çalışan bir işçinin işitme duyusuyla ilgili sorun yaşamaması için kulağına taktığı tıkaç veya kulaklık, kaynak yapan bir çalışanın kullandığı maske gibi araçlar KKD’ dir.

Kişisel koruyucu donanım, risklerin, toplu korunmayı sağlayacak teknik önlemlerle veya iş organizasyonu ve çalışma yöntemleriyle önlenemediği, tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılır. Kişisel koruyucu donanım, iş kazası ya da meslek hastalığının önlenmesi, çalışanların sağlık ve güvenlik risklerinden korunması, sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi amacıyla kullanılır. İşveren, toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik verir.

KKD’nin yeterli koruma sağlayabilmesi temel sağlık ve güvenlik gereklerini karşılamasının yanı sıra amacına yönelik doğru KKD’nin seçimine ve KKD’nin doğru kullanımına da bağlıdır. Bu nedenle KKD’lerin kullanım kılavuzları önemlidir. Bir donanımın ne amaçla piyasaya arz edildiği, hangi alanlarda kullanılabileceği, hangi risklere karşı ne kadar koruma sağlayabileceği, ne şekilde kullanılması gerektiği, muhafazası, bakımı ve temizliği gibi konularda referans olan kullanım kılavuzlarının kişisel koruyucu donanımla birlikte mutlaka sunulması doğru KKD’nin seçimi ve KKD’nin doğru kullanımı açısından gereklidir.
KKD’nin öngörülen kullanım süresince amaçlanan korumayı sağlayabilmesi temel sağlık ve güvenlik gereklerini karşılamasına yani en uygun koruma seviyesini sağlayacak şekilde tasarlanmasına bağlıdır. Temel sağlık ve güvenlik gereçleri ergonomik olmalı, uygun/zararsız malzeme kullanılmış olmalı, kullanıcıyı engellememeli, rahatlık ve etkinlik, hafiflik ve dayanıklılık gibi genel özellikler ile ürünün tipine/kullanım alanına göre taşıması gereken ilave özelliklere ilişkin unsurlardan oluşmalıdır. Gerekli testlerden geçirilen ve temel sağlık ve güvenlik gereklerini karşılayan donanımların üzerine üretici tarafından uygunluk işareti iliştirilir.
KKD’ nin üzerinde yer alan işaretler, yazılar, ambalaj ve kullanım kılavuzu ürünün güvenliği hakkında önemli ipuçları vermektedir. KKD’nin güvenli olduğunu anlayabilmek için öncelikle CE işaretinin uygun olup olmadığına bakılmalıdır. CE uygunluk işareti, üreticinin ilgili teknik düzenlemeden kaynaklanan bütün yükümlülüklerini yerine getirdiğini ve ürünün ilgili tüm uygunluk değerlendirme işlemlerine tabi tutulduğunu gösteren bir işarettir CE İşareti KKD Yönetmeliğindeki format ve ölçeğe uygun olmalıdır. Ürünün standartlara uygun üretildiğini temsil eden numara ile birlikte EN yada TS EN ifadesi ürün üzerinde olmalıdır. Ürünün kullanımına ilişkin Türkçe bir kılavuz ya da açıklama ürün ile birlikte verilmelidir. Üzerinde sayılan bu bilgileri taşımayan KKD güvensiz bir KKD olarak algılanmalı ve bu KKD Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’ ne ihbar edilmelidir.

• Tüm KKD ler tam koruma sağlamalıdır.
• Kendileri bir tehlike kaynağı olmamalıdır.
• Ergonomik özellikte olmalı, kullanılan vücut kısımlarına ve yapılan işe tam uygunluk sağlamalıdır.
• Kullanımı, bakım ve temizliği kolay ve pratik olmalıdır
• Yapılan işin şartlarına uygun olmalıdır.
• Birden fazla kişisel koruyucu donanımın kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu kişisel koruyucu donanımların bir arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karşı etkin olmalıdır.
• Kişisel koruyucu donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilmeli, bakım ve onarımdan ve/veya ihtiyaç duyulan elemanlarının değiştirilmelerinden sonra, hijyenik şartlarda muhafaza edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
• İşveren tarafından kişisel koruyucu donanımların kullanımı konusunda uygulamalı olarak eğitim verilmelidir
• Çalışanların kadrolu yada taşeron olmasına bakılmaksızın tüm çalışanlara yapılan işe uygun olarak gerekli olan KKD işveren tarafından temin edilmelidir.
• Kişisel koruyucu donanımlar talimatlara uygun ve amacına yönelik olarak kullanılmalıdır.

İşveren çalışanların bu kişisel koruyucu donanımları uygun şekilde kullanmaları için her türlü önlemi almakla yükümlüdür (KKD Yön m.8.1). Kişisel koruyucu donanım satın alınarak çalışanlara zimmet evrakı karşılığı verilmesi yeterli olmayıp işverenin çalışanların verilen kişisel koruyucu donanımları kullanması sağlanmalıdır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 4’üncü maddesine göre “İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini” sağlamakla yükümlüdür. Aynı şekilde oturmuş yargı kararlarında da işverenin alınan önlemleri kontrol etmesi gerektiğine yer verilmiştir. (Yargıtay 10.HD.31.10.1978,1978/7689, Yargıtay 10.HD. 17.04.1984, 2029/2140). Yargıtay’ın kararında belirtildiği gibi “Her halde, çalışan kimsenin iş güvenliği, işçinin kendi dikkatine” bırakılamaz. (Yargıtay 10.HD. 17.04.1984, 2029/2140)

İşverenin çalışanlara kişisel koruyucu donanım temin ederken hijyen, ergonomi, tasarım gibi bazı hususlara dikkat etmesi gerekmektedir. Kişisel koruyucu donanımların asıl amacı çalışanları iş kazalarından ve meslek hastalıklarından korumaktır. Bu noktada kişisel koruyucu donanımlar çalışanlara verilirken aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi son derece önemlidir;
Kişisel koruyucu donanımlar hangi mesleki riskler için kullanılacaksa onları önlemeye yönelik olmalı ve ek risk oluşturmamalıdır,
Kişisel koruyucu donanımlar işyerinde var olan koşullara uygun olmalıdır, aynı şekilde işyeri dışarısında kullanılması durumunda çevre koşullarına ve mevsim şartlarına uygun nitelikte olmalıdır. Kişisel koruyucu donanımlar kullananın ergonomik gereksinimlerine ve sağlık durumuna uygun olmalıdır, gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyması gerekir.

Çalışanlar iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımları doğru kullanmakla, korumakla, uygun yerlerde ve uygun şekilde muhafaza etmekle, kişisel koruyucu donanımda herhangi bir arıza veya eksikliği işverene bildirmekle yükümlüdür. Çalışanlar arızalı bulunan kişisel koruyucu donanımları arızalar giderilmeden ve gerekli kontrolleri yapılmadan kullanmamalıdır. Çalışanlar kişisel koruyucu donanımları her kullanımdan önce kontrol etmelidir (KKD Yön m.8).

05.10.2013 tarihli ve 28786 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’ne göre “Seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her türlü alanda yapılan çalışma; yüksekte çalışma olarak kabul edilir.”
Söz konusu Yönetmelikte, öncelikle çalışma ortamında çalışan güvenliğini sağlamak için güvenlik ağları, standartlara uygun çalışma iskeleleri, güvenli korkuluklar gibi toplu koruma tedbirlerinin sağlanması, toplu korunmanın sağlanamadığı veya düşme riskinin ortadan kaldırılamadığı hallerde ise yapılan işin özelliğine uygun kişisel koruyucu donanımın çalışan tarafından kullanılması gerektiği vurgulanmaktadır.
Yüksekten düşmeye karşı koruyucu donanımlarda üzerinde, CE ve EN standartları kontrol edilmeli. Bununla birlikte düşmeye karşı kişisel koruyucu donanımlar her kullanımdan önce ve sonra hem elle hem gözle kontrol edilmelidir.

EN 341 Bu standart yüksekten düşmeye karşı personel koruyucu cihazla birlikte kullanılabilecek kurtarma teçhizatı olarak indirme cihazlarına ait özellikleri, deney metotlarını işaretleme ve kullanma talimatlarını kapsar.
EN 354 Bu standart, ayarlanabilen ve ayarlanamayan bağlama tertibatı için imalâtçı tarafından temin edilen özellikleri, deney metotlarını, işaretlemeyi ve ambalajlama özelliklerini kapsar.
EN 355 Bu standart, enerji absorblayıcıları için özellikleri, deney metotlarını, işaretlemeyi, imalâtçı tarafından temin edilen bilgiyi ve ambalajlama özelliklerini kapsar.
EN 358 Belirli bir yükseklikte çalışma güvenliğini sağlamak ve düşmeyi önlemek için-Tutma sistemleri, çalışma konumu için kemerler ve halatlar.
EN 360 Bu standart, geri sarmalı tipte düşme önleyiciler için imalâtçı tarafından temin edilen özellikleri, deney metotlarını, işaretlemeyi ve ambalajlamayı kapsar.
EN 361 Bu standart, tam vücut kemer sistemleri için imalatçı tarafından temin edilen özellikler, deney metotları, işaretleme, bilgi ve ambalajlama özelliklerini kapsar.
EN 362 Bu standart, yüksekten düşmeye karşı bağlayıcılar için imalatçı tarafından sağlanan kuralları, deney metotlarını, işaretleme ve gerekli bilgiyi kapsar.
EN 795 Bu standart, yüksekten düşmeye karşı kullanıcısını koruyucu teçhizatla kullanımı amaçlanan ankraj cihazlarının özelliklerini deney metotlarını, kullanma talimatlarını ve işaretlenmesini kapsar.
EN 813 Bu standart, alçak bir bağlama noktasının gerektiği yerlerde çalışma, konumlama ve tahditli sistemler için kullanılarak oturma kuşaklarının özelliklerini, deneylerini işaretlemesini etiketlenmesini ve kullanma talimatlarını kapsar.
EN 12275 Bu standart, tırmanmayı ihtiva eden dağcılıkta, bağlantı halkalarının (karabina) kullanımı için güvenlik kurallarını ve deney metotlarını kapsar.

Paraşüt tipi emniyet kemeri düşme riski olan yerlerde çalışanı düşmeye karşı korumak amacıyla kullanılan, kemer ve halatlardan oluşan güvenlik malzemesidir.

Güvenlik kemerinin aşağıdaki özellikleri kontrol edilmelidir.
-Kemerlerin doğal renklerinin değişip değişmediği,
-Şeritlerin yıpranıp yıpranmadıkları (kesik, yırtık, incelme, erime, yıpranma, kimyasal madde teması),
-Kemer dikiş yerlerinin sökülüp sökülmediği,
-Tokaların gerektiği gibi işleyip işlemediği,
-Metal bölümlerin şekil değiştirip değiştirmediği,
-Metal bölümlerin kırık, çatlak, korozyon, malzemede kayıplar pürüzlü tabaka bulunup bulunmadığı,
-Markanın okunur olup olmadığı,
Yukarıda belirtilen hususlardan sadece biri bile gerçekleşiyorsa, donanım hiçbir biçimde kullanılmamalıdır.

Lanyardlar, yüksekten düşme ekipmanlarının bir parçası olan kişisel koruyucu donanımdır. Lanyardlar, ara bağlantı ekipmanları olarak kullanıcının emniyet kemerini ve bağlantı noktasını birbirine bağlayan ekipmanlardır.

Elastik lanyard sahip olduğu geri toplanma özelliği sayesinde normal uzunluğundan kısa bir duruş sergileyerek kullanım esnasında rahatlık sağlar. Çift kol yapısı sayesinde ankraj geçişlerinde sürekli güvenlik sağlanmış olur. Lanyardı oluşturan güçlü kolon yapısı sayesinde tam bir emniyet sağlanır. Elastik Kolon lanyardlar twisted ve diğer kernmantle örgü halatlara oranla dış etkenlere karşı daha güçlü bir dayanım göstermektedir. Kolon dikişleri kolon koruyucu ile koruma altına alınmıştır. Kolon lanyard uçlarında bunlunan kolon koruyucular cırtlı yapıdadır, tek taraflı dikiş ile uzatma halatı üzerine konumlandırılmıştır, istenirse açılıp dikişler kontrol edilebilir. Elastik Kolon uzatma halatları farklı karabina tipleri ve şok emici ile kullanıma uygundur. Şok emici fermuarlı kumaş kılıf içindedir, bu sayede fermuarlar açılarak istenildiğinde kontrol edilebilir. Şok emici düşme anında enerjinin önemli bir bölümünü emerek oluşacak olası vücut yaralanma ve sarsıntılarını minimuma indirir. Elastik Kolon lanyardın iki ucunda çift kilitli geniş ağız açılımlı kanca karabinalar vardır. Elastik Kolon lanyard – uzatma halatı Uzunluk: 1.2m – 1,5m.

Enerji absorblayıcılar, yüksekten düşme esnasında meydana gelen kinetik enerjiyi gidermek için tasarımlanmış düşme önleyici sistemde kullanılan bir ekipmandır. Yüksekten düşen çalışanın maruz kalacağı şok etkisini azaltırlar. Farklı çeşitleri olmakla beraber, piyasadaki enerji sönümleyici ürünlerin pek çoğu üst üste dikilmiş tek parça kuşaktan oluşur.

Kendiliğinden kilitlenme fonksiyonu ve otomatik germe sistemi ve geri sarmalı bağlama tertibatı olan düşme önleyicidir. TS EN 360 standardına uygun olmalıdır.

Karabinalar, emniyet sistemindeki bileşenleri birbirine bağlamak için kullanılan açılabilir araçlardır. Kimi zaman emniyet kemerini, kimi zaman ise perlonları birbirine bağlamakta kullanıldığını görebilirsiniz. İlgili standardı TS EN 362’dir. Kapasitesi kN (kilonewton) birimi ile ifade edilmektedir. Karabinalar kapı açıklığı ölçüleri ile değişkenlik gösterirken, 3 farklı kilit sistemi ile de güvenliği üst seviyelere getirebilmektedir. Dikkat edilmesi gereken hususlar ise karabinanın hangi yönlerde zayıflık gösterdiğidir.

İnşaat kenar boşlukları gibi alanlarda sınırlayıcı, kule merdiven tırmanışlarında pozisyon almak için uygundur. Pozisyon almak için En 358 emniyet kemerinin sağ ve sol bağlantı halkaları kullanılır. 12 mm %100 teknik polyester halat ve halat üzerindeki ip koruması sayesinde pozisyon alırken halatın deformasyonu engellenir. Halatın uzunluğu ihtiyaca göre değişken olarak ayarlanabilmektedir. Pozisyon halatı üzerindeki halat tutucu sayesinde ürünün sade görünümünün yanında daha güvenli ve sağlam bir duruş sağlanmaktadır. Standart : CE EN353 – CE EN362